Mensen in armoede, kampen gemiddeld 15 jaar langer met ongezondheid, en overlijden gemiddeld ook nog eens 10 jaar vlugger dan mensen die hoger op de sociale ladder staan.

INHOUD

SEL Amberes vzw, samenwerking eerstelijn gezondheidszorg Antwerpen, werkte met de #Gezondheidskloof  een educatief project uit, waarin beleid, welzijns- en gezondheidswerkers een zicht krijgen op kijken naar en omgaan met  de gezondheidskloof, op basis van interviews met ervaringsdeskundigen, getuigen, wetenschappers, medici, hulpverleners en gezondheids- en welzijnswerkers. Het is een open aanbod voor alle opleidingen in zorg- en welzijn, of ter beschikking op de werkvloer van elke organisatie of beleid die zich willen informeren of vormen om een verantwoordelijkheid in deze op te nemen.

De gezondheidskloof is geen nieuw fenomeen. Het is een blijvende uitdaging om deze kloof, die momenteel weer dieper en breder dreigt te worden te overbruggen.  Zo heeft het coronavirus en de bijgaande crisis tot onze schaamte weer eens ten gronde bewezen, niet alleen in Europa, België, maar wereldwijd. Op het moment dat we dit schrijven woedt het virus nog volop in Afrika, Amerika… .

De gezondheidskloof dichten is een maatschappelijke uitdaging die niet alleen op de schouders van de gezondheidszorg kan gelegd worden. Dit vereist een ernstig armoede- en gezondheidsbeleid, aangepaste acties preventief en educatief, duidelijke communicatie, én een zicht op ‘ wat armoede is en doet ’.  Tijd voor studie, visievorming, methodische benadering en actie.

We kregen medewerking van verenigingen waar armen het woord nemen, platformen tegen armoede, zoals de actie Decenniumdoelen en Dokters van de Wereld, wijkgezondheidscentra, huisartsen en de universiteiten van Antwerpen, Gent en Amsterdam.

Sel Amberes heeft in de vorige jaren gewerkt rond “Anders omgaan met personen met dementie”, “Thuiszorg en Diversiteit”, Nachtzorg en het samenwerken door middel van overlegplatforms en Multidisciplinaire Teams Thuiszorg, de MDO’s, tot en met het realiseren van Parkeren voor zorgverstrekkers in de stad.

introductie / samenvatting

#GEZONDHEIDSKLOOF – samenvatting

Liane  De Boeck (SEL AMBERES) – introductie

We maakten één globale montage met een samenvatting van alle interviews, die u daarnaast integraal in aparte thema’s kunt bekijken en vrij gebruiken.  Per clip is er een inleiding met agogische vraagstelling, zodat elke clip als een vormingsonderdeel kan gebruikt worden. De volgende vragen komen aanbod:

    1. Wat is de Gezondheidskloof?
    2. Hoe speelt de opleiding huisartsgeneeskunde daar op in?
    3. Hoe kan preventie van Logo of een stad de doelgroepen bereiken?
    4. Welke rol speelt culturele diversiteit in dit thema?
    5. Wat kan er gedaan worden rond armoede en psychische kwetsbaarheid?
    6. Hoe staan wijkgezondheidscentra en huisartsen tegenover deze uitdaging?
    7. Een project tandzorg in de kijker.
    8. Kinderarmoede: een studie van de Kon Boudewijn Stichting, een lokale actie van Ishane en de rol van het Huis van het Kind.
    9. Wat kan een ervaringsdeskundige ons bijbrengen?
    10. Verwachtingen naar het beleid: de Decenniumdoelstellingen , getoetst bij de ziekenfondsen en Dokters van de Wereld ( wordt nog aangevuld met Kiwi-geneesmiddelen/niet in globale montage wegens timing/ corona ).
    11. Globale visie op gezondheidsdeprivatie

EXTRA:

    1. Voor het werken rond de basishouding, rechtenbenadering, participatie en referentiekaders – armoedebeleid, verwijzen we graag naar het werk van Recht-Op, in de reeks Samenwijzer.be, die wij ook realiseerden.
interviews

Wat is armoede? (prof dr Bea Cantillon: Universiteit Antwerpen | Centrum Sociaal Beleid Herman Deleeck)

  • Is de gezondheidskloof een onderdeel, een teken , een symptoom van een falend armoedebeleid?
  • Wat is per definitie “armoede”?  Dat willen we eerst weten voor we dieper ingaan op de GZK…
  • Bij wie kunnen we beter te rade gaan dan bij professor Bea Cantillon van de UA, Centrum Sociaal beleid Herman Deleeck…
    • Wat is per definitie “armoede”?
    • Welke evolutie zien we?
    • Hoe kunnen we armoede “meten”?
    • Welke attitude zien we doorheen de laatste decennia tegenover mensen in armoede?
    • Wat beweegt Bea Cantillon als wetenschapper/ persoon?

De GZK: definitie en historische-actuele feiten (prof dr Guido Van Hal: medisch socioloog, Universiteit Antwerpen, Sociale Epidemiologie en Gezondheidsbeleid)

  • Wat is de GZK, of is er een betere omschrijving? Hoe kunnen we ons een beeld vormen van de GZK? Nu ja, hoe diep is de kloof  hier of bijvoorbeeld in Amerika?
  • Welke determinanten zijn er om rekening mee te houden?
  • Leef je statistisch gezien langer als je een goede opleiding hebt gehad en/of veel geld hebt?
  • Welk cijfermateriaal over de GZK is er belangrijk om te weten?  We kregen een omstandige uitleg van prof Guido Van Hal van de  UA afdeling Sociale Epidemiologie en Gezondheidsbeleid.

Lege boterhammendozen? (Amina Messaoudi  vrijwilliger woordvoerder: Vereniging Ishane )

Over naar de praktijk. Amina Messaoudi van de lokale vrijwilligersvereniging Ishane, vertelt hoe zij op allerlei manieren vormen van armoede tegenkomen, hoe de toegang tot (psychische hulpverlening ) moeizaam loopt, en wat ze daar proberen aan te doen, zoals met hun initiatief tegen lege boterhammendozen op school.

Over kinderarmoede versus de gezondheidskloof –  hoor je nog meer  bij prof Frank Vandenbroucke en bij de  ervaringsdeskundigen in deze reeks…

GZK: hoe wordt daar aan gedaan in de opleiding huisarts? prof dr Paul Van Royen (ere-decaan Universiteit Antwerpen Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) gaf alvast een ferme voorzet:

  • Wat betekent de GZK medisch?
  • Welke ziektebeelden zien we, of kennen de ziekten een ander verloop?
  • Hoe komen de studenten in contact met mensen in armoede?
  • Armoede is een veelkoppige draak met uiteenlopende oorzaken en gevolgen, welke aanpak is er mogelijk vanuit de medische praktijk?
  • Wat is de Can-med benadering en het principe van de Health Advocacy?
  • Kunnen we met een multidisciplinaire aanpak meer bereiken?

Belang van feedback en opleiding, werken aan de attitude; ‘hoe lastig ook, het blijft je patiënt’! (prof dr Lieve Peremans: Universiteit Antwerpen Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen)

Met prof dr Lieve Peremans gaan we nog dieper in op de attitude van de HAIO’s  Huisartsen In Opleiding. We hebben weer een hele rits vragen klaar staan:

  • Wat ziet de huisarts bij kansarme patiënten?
  • Waar zitten de knelpunten en drempels?
  • Welke zorgen nemen deze patiënten te weinig op?
  • Is er ruimte voor of succes met preventie ?
  • Hoe groeit het contact met de patient?
  • De communicatie met de ( soms anderstalige of ongeletterde ) patient?
  • Hoe de toegang tot de zorg verbeteren?

Toegankelijke tandzorg & leefstijl is niet alles… (Timor Nonneman projectmedewerker: PSC Open Huis en Luc: deelnemer project          mondgezondheid)

Timor Nonneman werkte lange tijd bij PSC OpenHuis en heeft in deze sector zijn sporen wel verdiend! We voelen hem graag aan de tand, over hun project tand- en mondzorg, Timor kijkt met een open en kritische blik naar hoe we  gelijkwaardig met mensen in armoede  kunnen omgaan, de vooroordelen voorbij.

 

 

Luc, deelnemer aan het project mondgezondheid vertelt graag welk traject hij hier aangegaan is.

GZK:  “we moeten evolueren naar een chronisch zorgmodel dat toegankelijk is ook voor de meest de kwetsbare patiënten”. (dr Tom Jacobs huisarts: Huisartsen Steenbergstraat  / kring Antwerpen )

Tom Jacobs is als huisarts actief in het oude centrum van Antwerpen.  Dr Jacobs staat aan de wieg van diverse samenwerkingsprojecten zoals chronisch hartfalen, beroertezorg en zwangerschapsbegeleiding. We gingen met hem in gesprek over de gezondheidskloof. Welke opties ziet hij voor de toekomst?

Hoe preventie bij kansengroepen krijgen? Voorbeelden van acties. Werken met kansengroepen en verder kijken dan ‘eigen schuld’. (Liesbet Meyvis: Dienst gezondheid Stad Antwerpen & Hannelore Vleugels: preventie voor iedereen Logo Antwerpen)

In dit dubbelinterview gaan Liesbet Meyvis, dienst gezondheid stad Antwerpen en Hannelore Vleugels, Logo Antwerpen met elkaar in gesprek.

  • Hoe wordt preventie best aangepakt? Slaat dat wel aan bij mensen in armoede?  Werken folders en flyers, websites of moet er via sleutelfiguren contact gelegd worden?
  • Welke initiatieven kan een stad nemen om de eerstelijn te ondersteunen?
  • En welke taal kan er gesproken worden?

Wat kunnen we van een ervaringsdeskundige in armoede leren, ivm de GHK (Marie-Louise De Croock ervaringsdeskundige: Samen Tegen Armoede – Antwerps Netwerk  STA-AN 

Marie-Louise De Croock, ervaringsdeskundige bij Samen Tegen Armoede – Antwerps Netwerk, kortweg het   STA-AN, kan als geen ander getuigen hoe armoede voelt en doet voelen.  Zij helpt hulpverleners het ook eens door de bril van mensen in armoede te bekijken.   Je zal volgende quotes tegenkomen:

  • Armoede is structureel, maar het gaat ook in je hoofd zitten (generatie-armoede)…
  • Studeren begin er maar eens aan!
  • Medicatie betalen? Gezond eten? Eerst de schoolrekening!
  • Schaamte bij de dokter

Mensen in armoede hebben een hele rugzak, waarbij gezondheid niet altijd prioritair is. (Sofie Nicolaï Coordinator: Wijkgezondheidscentrum De Regent)  

Sofie Nicolaï, coordinator van Wijkgezondheidscentrum De Regent in 2060  Antwerpen-Noord schetst in deze clip de werking en de bereikte patiëntenpopulatie  van het centrum.

Zo kregen we antwoorden op onze vragen over:

  • Wat is een WGC?
  • Wat houdt forfaittaire eerstelijnsgezondheidszorg in?
  • Welke patiënten bereikt u? Alleen mensen met een laag of zonder inkomen?
  • Hoe bereikt het WGC deze kansengroepen?
  • Wat bedoelt het WGC met het principe van het ‘proportioneel universalisme’?
  • Ook buurtsport, yoga, ademhalingsoefeningen, aandacht voor stress, depressie, trauma’s, vakantie, …tracht het WGC in het bereik van de patiënten te brengen?
  • Ziet het WGC ook iets van kinder/jeugdarmoede?

Kinderarmoede? Laat een kind eens bij u thuis spelen… (Gerda Massenhove ervaringsdeskundige & gezinsondersteuning: Huis van het Kind / Deurne)

 

Gerda Massenhove, is ervaringsdeskundige & medewerker gezinsondersteuning bij het Huis van het Kind.

We vroegen haar voorbeelden uit haar praktijk en ervaringen met kinderarmoede en gezinnen die het moeilijk hebben met opvoeding, gezonde voeding, wonen, scholing, werken, …

We kregen een massa voorbeelden en tips. En ja, er mag meer solidariteit komen.

Eens iets plezant doen met je kind(eren) is ook belangrijk! (Ann Van Loy psycho-pedagoge: Huis van het Kind / Deurne )

Ann Van Loy, psycho-pedagoge bij het Huis van het Kind, zoekt samen met jonge ouders uit wat ze doen om hun kind het beste te geven, bv ook eens iets ‘leuks’ doen, lezen, wandelen… en het belang daarvan.

Rol en visie K&G en Huizen van het Kind (Rudy Decock geïntegreerd gezinsbeleid: Kind & Gezin)

Wat is het verschil tussen Kind en Gezin en de Huizen van het Kind?

Rudy Decock, verantwoordelijke voor geïntegreerd gezinsbeleid, schetst de werking van Kind&Gezin en van de  Huizen van het Kind.

Waar de gezondheidskloof het diepst is… (dr Ri De Ridder voorzitter: Dokters van de Wereld)

Dr Ri De Ridder, voorzitter van Dokters van de Wereld, is bekend om zijn duidelijke uitspraken over de organisatie van onze gezondheidszorg. Als oud-directeur van het Riziv kent hij de structuren door en door.

  • Wordt de gezondheidskloof dieper?
  • Waar zitten de gaten in het zorgaanbod?
  • Al in 2014 waren er voorstellen om de GZK te dichten, hoe ver staan we nu?
  • Zo bijvoorbeeld met het principe van het ‘empowerment’ en het cultureel-sensitief werken?
  • Wie bereiken Dokters van de Wereld, en hebben die feitelijk wel een rol te spelen in een rijk land als België?

Moedig beleid of Armoedig  beleid? (Jos Geysels voorzitter decenniumdoelen: Komaf met Armoede decenniumdoelen.be

Jos Geysels, voorzitter  decenniumdoelen, vroegen we enkele agendapunten uit de campagne ‘Komaf met Armoede’ voor te stellen.

  • 16% van de Belgische bevolking leeft onder de armoedegrens?
  • Wat zit er in rond de gezondheidszorg? Welke partners kunnen daar iets rond betekenen?
  • Wat zijn de decenniumdoelen?
  • Op welke domeinen wil de campagne verandering zien?

Armoede en deprivatie bij Belgische kinderen. Een vergelijking van de risicofactoren in de drie gewesten en de buurlanden. (prof dr Frank Vandenbroucke: Universiteit Amsterdam /  KU Leuven /  U Antwerpen /Koning Boudewijnstichting

Kinderarmoede en gezondheid raken elkaar, vroeg of laat. Daarom gingen we op interview bij Frank Vandenbroucke, sedert 2015 professor aan de Universiteit Amsterdam, die samen met Anne-Catherine Guio van het Luxemburgs instituut voor socio-economisch onderzoek ( LISER ), in opdracht van de Koning Boudewijnstichting een studie deed over ‘Armoede en deprivatie bij Belgische kinderen’, met een vergelijking van de risicofactoren in de drie gewesten en de buurlanden.  Van uit dit wetenschappelijk onderzoek deden ze een reeks innovatieve aanbevelingen voor de diverse beleidsniveau’s…

 

  • Er zijn interessante nieuwe parameters gebruikt om de deprivatie te meten? ( bv kan het kind een verjaardagsfeestje geven? deelnemen aan sport,… ? )
  • Kinderarmoede heeft ook een effect op de gezondheid, of anderzijds, kan ziekte van een gezinslid effect hebben op de gezinsarmoede/ kinderarmoede?
  • Wat zegt deze studie over kinderarmoede in België en in vergelijking met onze buurlanden?
  • De studie brengt niet alleen de kinderarmoede in beeld, maar doet ook vernieuwende voorstellen?
  • Wat zou in een masterplan kinderarmoede niet mogen ontbreken?

Focus op de solidaire ziekteverzekering (Luc Van Gorp voorzitter: Landsbond Christelijke Mutualiteiten & Paul Callewaert algemeen secretaris: Socialistische Mutualiteiten)

  • Neemt de gezondheidskloof, de ongelijkheid in gezondheid toe?
  • Wat wordt bedoelt met ‘health in all policies?’
  • Wat is de rol van de ziekenfondsen in de ziekteverzekering met betrekking tot het budget en de tariefzekerheid?
  • Waarom een verplichte en algemene ziekteverzekering? Is dat niet duurder?
  • Welke zwakke punten ziet u in de huidige ziekteverzekering? ( tandzorg, brillen, gzz )
  • De Maximumfactuur: is deze efficient genoeg?
  • De VT, verhoogde tegemoetkoming is een instrument tegen armoede, maar hoe geraak ik daar aan?
  • Gaan we naar een veralgemening van de derdebetalersregeling?
  • We komen nog even terug op de limiet van 400 euro om toegang tot de maximumfactuur te komen,  hoe zit dat?  Werkt de max factuur goed genoeg?
  • Welke structuur in de eerstelijn wensen we, ik bedoel waar vind ik een huisarts? Als solo-praktijk, een groepspraktijk – medisch centrum, of in een wijkgezondheidscentrum?
  • Al die verschillende statuten en rechten zijn toch een doolhof, komt er stilaan meer automatische processsen om mij mijn rechten toe te kennen?
  • De geestelijke gezondheidszorg lijdt blijkbaar aan onderfinanciering? En/of is het nog teveel een taboe om beroep te willen doen op de GZZ, of de eerstelijnspsycholoog?
  • Hoe kijken we naar gezondheidszorg, geestelijke gzz én armoede?

Gezondheid als recht. Hoe in beleid, structuur en praktijk brengen? (Bruno Buytaert: interviewer/ deskundige gezondheidspreventie & prof dr Sara Willems: Universiteit Gent Onderzoeksgroep Sociale ongelijkheid in de gezondheidszorg)

Bruno Buytaert, deskundige gezondheidspreventie, trok voor ons op interview naar de Univ Gent bij prof dr Sara Willems,, hoogleraar vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg, waar ze de onderzoeksgroep Sociale ongelijkheid in de gezondheidszorg leidt. Kortom , de juiste vrouw op de juiste plaats.

Bruno Buytaert ging aan de slag met de vraag naar een integrale visie op gezondheidszorg als recht, met tips naar praktijk en beleid.

In dit interview komen diverse uitzichten aan bod zoals:

  • Attitude en betrokkenheid van gezondheidswerkers en hun netwerk
  • Gezondheidswerkers haken wel eens af, omdat patiënten zich bv niet aan ‘afspraken’ houden ( op tijd komen / dieet / …)
  • Communicatie en cultuursensitieve benadering ?: taal, beeld, tolken, … , maar ook inrichting van medisch huis…
  • Vereist omgaan met de gezondheidskloof of de sociale gradiënt, (of de gezondheidsdeprivatie) een begeleiding bij preventie en bij behandeling/ ingrepen? Is er een continu-levenslang zorgtraject uit te tekenen?
  • Welke sterktes zie je bij kwetsbare groepen waarop we beroep kunnen doen om een gezonde leefstijl dichterbij te brengen?
  • Beleid: De Vlaamse strategische adviesraad Welzijn &Gezondheid stelt een gezondheidsdoelstelling voor die de vermindering van de sociale gradiënt in gezondheid beoogt. Federaal liggen er ook klemtonen… Is het beleid goed bezig? (ondermeer verhouding preventie-zorg )

Als je hoofd vol zit… (Chris Leenaerts groeps- en beleidswerker: Recht-Op vereniging waar armen het woord nemen & Dirk: getuige gespreksgroep)

Armoede leidt tot psychische zorgen, maar de stap naar de GZZ is vaak te groot… Recht-Op werkte een methodiek uit en deed een aantal gespreksgroepen, op een  sterk doelgroepgerichte manier, met stevige participatie van de deelnemers. Werken aan vertrouwen geven en krijgen is een sleutelbegrip…

Chris Leenaerts en getuige Dirk Kooien delen graag hun ervaringen, knelpunten en aanbevelingen en die van de projectgroep met ons.

Zorg voor allochtone ouderen met moslimachtergrond in Vlaanderen (Driss Bidane opbouwwerker: Toelichting studie vanuit uit  vijf casussen tot behalen van de graad van Bachelor in Gezinswetenschappen)

Driss Bidane is geen onbekende in de samenlevingsopbouw.  Daarnaast deed hij een studie aan het instituut voor Gezinswetenschappen.  Uit deze casus- en literatuurstudie legde hij belangrijke conclusies neer. Doelgroepgericht werken zal een sleutelrol spelen om succesvol zorg- en gezondheidsissues te behandelen.